Autor: Alina Jakubowska

Powszechnie panujące, stereotypowe przekonanie, że chemia wniosła do życia człowieka wiele złego, należy zdecydowanie odłożyć do lamusa. Najwyższy czas zwrócić uwagę dzieci na to, że to nie chemia, ale nieznajomość jej praw  i tajemnic spowodowały liczne negatywne opinie związane z tą dziedziną nauki. Wszystkie bez wyjątku procesy zachodzące w naturalnym środowisku, bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka, oparte są przecież na reakcjach chemicznych! Poza tym bardzo niesprawiedliwe są opinie typu „wszystko przez chemię” lub „chemia to na pewno nic dobrego”. Czy na przykład leki przeciwbólowe, wielokrotne przetwarzanie i powtórne wykorzystywanie surowców lub możliwość zastąpienia futer ze skór rzadkich zwierząt zupełnie podobnymi, nie gorzej spełniającymi swą funkcję futrami sztucznymi – czy to także zło płynące z chemii? 

Budząca się do życia przyroda zachęca do przeprowadzenia atrakcyjnych, wiosennych zajęć z uczniami i jest kopalnią znakomitego materiału dydaktycznego, po który bez nakładów finansowych może sięgać w swoim otoczeniu każdy nauczyciel. Nawet krótkie wyprawy w  okolice szkoły czy najprostsze uprawy roślin mogą dostarczyć znakomitych okazji ku temu, żeby uzmysłowić dzieciom, że w przyrodzie nic nie odbywa się za sprawą przypadków, że wszystko, co się w niej dzieje, jest powiązane gęstą siecią wzajemnych zależności między światem żywym i nieożywionym. Oczywiście nauce w terenie powinna towarzyszyć praca z różnego rodzaju materiałami źródłowymi, bez których trudno wyobrazić sobie kształtowanie takich umiejętności, jak pozyskiwanie rzetelnej wiedzy, rozwijanie ciekawości poznawczej czy dociekliwości w poszukiwaniu odpowiedzi na nurtujące dzieci pytania. 

Nauka nie zawsze ma gorzki smak, a jej owoce nie zawsze są słodkie. Wszystko zależy od tego, na ile rzetelnie i mądrze podchodzimy do zgłębiania wiedzy i jej wykorzystania. Tym razem proponuję wykonanie serii eksperymentów, w których w roli głównej występuje cukier. Zgodnie z utartymi schematami cukier to „biała śmierć” albo „cichy zabójca”, przyczyna wielu chorób z otyłością na czele, główny sprawca psucia się zębów. Rzadziej dostrzega się drugą stronę „cukrowego medalu”.  A cukier  to przecież jedno ze źródeł energii niezbędnej dla procesów życiowych zachodzących w naszym organizmie, dodatek smakowy, naturalny konserwant, składnik wielu leków, a także podstawowy związek chemiczny, konieczny do przeprowadzenia ciekawych eksperymentów naukowych.

Kosmos od dawna wzbudzał w ludziach tęsknotę do poznania jego niezliczonych tajemnic i zapraszał ich do wędrówki po bezkresnych przestworzach. Podsycał wyobraźnię, ale i lęk przed czymś, co czasem niesie ze sobą nieznane. Na szczęście rozwój nauki i wysokich technologii umożliwił wyjaśnienie wielu mrocznych tajemnic kosmosu i tym samym  otworzył nowe drogi do kolejnych odkryć. I chociaż dzisiaj o kosmosie wiemy bardzo dużo, to wiedza ta jest wciąż jeszcze zaledwie malutką kropelką w ogromnym oceanie, którego brzegów niestety nikt jeszcze nie ujrzał. 

Po zimowej, Białej Szkole czas na Zieloną Szkołę, połączoną z wyjazdem poza miejsce zamieszkania. Ale co zrobić, kiedy z różnych powodów taki wyjazd nie jest możliwy? Oto propozycja: należy zorganizować Trochę Zieloną Szkołę, czyli taką, w której zajęcia odbywają się w pobliżu miejsca zamieszkania uczniów, ale dzieci nocują w domu, a na wybrane posiłki, np. na obiad, przychodzą do szkolnej stołówki. Jest to rozwiązanie wielokrotnie sprawdzone przez autorkę niniejszego artykułu i godne polecenia. 

Wkrótce Dzień Mamy, a potem Dzień Taty. Będą życzenia, kwiaty i prezenty – ale niekoniecznie ze sklepowych półek. Tym razem prezentem będą nowe odkrycia naukowe, dedykowane rodzicom. Oczywiście wszystkie inne prezenty z pewnością sprawią mamie i tacie radość w dniu ich święta, ale najbardziej ucieszą te od serca, wykonane przez „małego inżyniera” (czasem przy niewielkiej pomocy innych osób). Niech więc to będą prezenty jedyne w swoim rodzaju, które oryginalnością, pomysłowością i wykonaniem zaskoczą nie tylko mamę i tatę. Niech utwierdzają rodziców w przekonaniu, że ich najdroższy skarb tak dużo wie, rozumie i potrafi, że ma pasje. Niech będą dowodem na to, że dziecko pamięta o mamie i tacie zawsze – nawet podczas bardzo poważnych badań i odkryć naukowych... 

Warunki pogodowe i presja czasu związana z prowadzeniem lekcji nie zawsze sprzyjają najwyższej jakości edukacji przyrodniczej, którą gwarantuje bezpośredni kontakt dziecka z przyrodą. Z drugiej strony – nie sposób zgłębić tajemnic przyrody bez podstaw teoretycznych, zawartych w różnego rodzaju źródłach informacji naukowej. Typowe lekcje w klasie szkolnej też mają prawo bytu. Zatem nie pozostaje nam nic innego, jak możliwie częste łączenie teorii z praktyką. I to nie jest wybór – to konieczność. Dobrze przygotowane, przemyślane zajęcia w terenie przyniosą bogaty plon nie tylko w zakresie edukacji przyrodniczej, ale też we wszystkich pozostałych. A majowa pogoda jak najbardziej takim zajęciom sprzyja, bez względu na to, czy świeci słońce, czy pada deszcz.

Niepokojące zmiany zachodzące na naszej planecie są skutkiem ubocznym postępu cywilizacyjnego. Postępu, który ma dwie strony: ułatwia ludziom życie, ale jednocześnie z ogromną siłą niszczy to, co najcenniejsze, czyli zdrowie, bezpieczeństwo i równowagę w przyrodzie. Już dziś widzimy, jak wielką cenę musimy płacić za skażenie wody, powietrza, gleby, niekontrolowaną emisję dwutlenku węgla do atmosfery. To niestety ostateczny moment, aby coś z tym zrobić, by wykorzystać ludzką inteligencję nie tylko do ułatwiania sobie życia, ale przede wszystkim… do jego zachowania.