Czy można uchronić dzieci od niebezpieczeństw? Niestety nie. Pomimo wyjątkowej odpowiedzialności dorosłych i wysokiej jakości edukacji w tym zakresie nawet w najbardziej bezpiecznych warunkach zawsze istnieje pewne ryzyko niespodziewanego niebezpieczeństwa, na które nie mamy wpływu, np. burza, wybuch gazu w mieszkaniu, pożar i inne. Należy więc systematycznie przygotowywać dzieci na sytuacje zagrażające ich życiu i zdrowiu, uświadamiać, w jaki sposób mogą zminimalizować niebezpieczeństwo, uniknąć niebezpiecznych sytuacji, a jeśli te już się zdarzą – co i jak w danej sytuacji robić. A przede wszystkim – być z dziećmi, czuwać nad ich bezpieczeństwem i mieć świadomość tego, że pomimo posiadanej wiedzy i doświadczeń dziecko wciąż pozostaje dzieckiem i w sytuacji kryzysowej może postąpić w sposób nieracjonalny.
Autor: Alina Jakubowska
Szkoła Podstawowa nr 2 im. kpt. W. Wysockiego w Bielsku Podlaskim.
Trochę za późno? Po pierwsze – wcale nie jest za późno, ponieważ to zima w ostatnich latach wyraźnie się spóźnia... Po drugie – pojedyncze ptasie stołówki funkcjonują tu i ówdzie już od grudnia, a nam chodzi o sieć – i to nie stołówek, a restauracji, w których ptaki będą mogły wygodnie przysiąść i bezpiecznie spożyć wyjątkowo smaczny posiłek. Określenie „Ptasia Restauracja” zobowiązuje przecież do wysokich standardów wszelkiego rodzaju usług konsumpcyjnych, do zaspokojenia najbardziej wyrafinowanych gustów i potrzeb. Brzmi prestiżowo i jest świadectwem profesjonalnej, systematycznej obsługi ptasiej klienteli.
Ziemia i jej mieszkańcy kryją w sobie niezliczoną ilość tajemnic. Nawet najbardziej aktywny i ciekawy świata człowiek jest w stanie poznać zaledwie malutką ich cząstkę, ale im więcej uda mu się ich odkryć, tym bogatsze i ciekawsze stanie się jego życie. Młodzi Odkrywcy nie zawsze zdają sobie sprawę z tego, że mnóstwo ciekawego materiału badawczego i tajemnic do odkrycia mają „w zasięgu ręki” i nie zawsze trzeba wyruszać na dalekie, kosztowne wyprawy, by dokonać czegoś wielkiego. Opisane w niniejszym artykule eksperymenty są propozycją urozmaicenia zajęć przyrodniczych, które najpierw powinny być zrealizowane w przestrzeni pozaszkolnej, a dopiero później w dziecięcym „laboratorium”.
Wśród różnego rodzaju ważnych departamentów ten jeden – dziecięcy, odgrywa z różnych powodów priorytetową rolę: został utworzony na obszarze zamieszkiwanym przez uczniów, zajmuje się kluczowymi zagadnieniami związanymi z ochroną przyrody Małej i Wielkiej Ojczyzny, a pośrednio – całej Ziemi, znakomicie funkcjonuje przy skromnych, wręcz niezbędnych nakładach finansowych. „Pracownicy” tego wyjątkowego Departamentu otrzymują wynagrodzenie w postaci darów natury: klekotu bociana, innym razem – zapachu niezliczonej ilości kwiatów na dzikiej łączce pod lasem, czasami szczebiotu jaskółki wijącej swój ekodomek nad parapetem klasowego okna. Departament jest na tyle wielki, że każde dziecko może w nim znaleźć bardzo ważną i wyjątkowo odpowiedzialną pracę i zadania dla siebie. Najważniejszym zadaniem Departamentu jest ochrona przyrody i życia na Ziemi. Podobno to zadanie są w stanie wypełnić jedynie dzieci… Wystarczy, że dana im będzie szansa.
Początek kalendarzowej wiosny i przypadający na 23 marca Światowy Dzień Meteorologii są dobrą okazją do kontynuacji wcześniej prowadzonych badań nad pogodą i wspólnego odkrywania kolejnych tajemnic. W celu zwrócenia uwagi na doniosłe znaczenie zaplanowanych na ten czas badań i odkryć, warto zastanowić się nad nazwą miejsca, w którym zostaną one przeprowadzone.
Niezliczona ilość zwierząt zamieszkujących różne środowiska życia na Ziemi, nie tylko korzysta z zasobów tych środowisk, ale też przynosi wymierne korzyści dla prawidłowego ich funkcjonowania. Jaką rolę w przyrodzie spełniają dżdżownice, niezbyt urodziwe i nie wiadomo po co pojawiające się na chodnikach po deszczu? Czy podniebni, skrzydlaci drapieżcy nie przynoszą szkody innym, drobniejszym zwierzętom, na które polują? Czy to prawda, że trzmiele przynoszą wiele pożytku? A środowisko – czy zawsze sprzyja życiu i bezpieczeństwu zwierząt? Na te i inne pytania uczniowie odpowiedzą bez problemu po serii zadań wykonanych w ramach realizacji bloku tematycznego poświęconego tym właśnie zagadnieniom.
Co jest najszybsze we Wszechświecie? Światło! Jak szybko przenosi się w przestrzeni? Niewyobrażalnie szybko, w próżni – z prędkością dochodzącą nawet do 300 000 km na sekundę. W jaki sposób przemieszcza się światło, jakie ma właściwości? Czy światło można złapać? Jakiego koloru jest światło i czy można je „pomalować”? Wymienione i jeszcze inne tajemnice światła odkryją mali naukowcy, wykonując serię zaproponowanych niżej eksperymentów.
Okazuje się, że bardzo dużo. Wystarczy zagłębić się w temat i już po krótkim czasie okaże się, że zwykła zabawa plastyczna może być oryginalną wędrówką po skomplikowanym świecie nauk ścisłych. Zarówno powstawanie materiałów plastycznych, jak i ich różnorodne wykorzystanie jest mocno osadzone na prawach chemii, fizyki i biologii. Znajomość tych praw pomaga artystom dobierać odpowiednie materiały bądź je samodzielnie wytwarzać, przewidywać efekty, zabezpieczać dzieła sztuki przed zniszczeniem. A w związku z tym, że każde dziecko jest artystą, czyż można pominąć ten element w jego działalności? Czy można zubożyć dziecięcą twórczość, sprowadzając ją tylko do typowej plastycznej zabawy i nie przeznaczając ani chwili na refleksję nad powstałym dziełem, nad próbą udzielenia odpowiedzi na pytania typu: Co sprawiło, że twój las mieni się niezliczoną ilością odcieni zieleni i kalejdoskopem nowych barw, choć do namalowania go użyłeś tylko kilku kolorów? Dlaczego pracę wykonaną węglem lub kredą należy utrwalić np. lakierem do włosów? W czym tkwi tajemnica malowania techniką „mokre w mokrym”?
Zakupy, szykowanie prezentów, sprzątanie, pranie, zmywanie, gotowanie, pieczenie – to prace przedświąteczne, ale też znakomita okazja do odkrywania tajemnic otaczającego świata. A po świętach… znów sprzątanie, pranie i zmywanie, a do tego jeszcze zabezpieczanie nie zjedzonych potraw przed zepsuciem. We wszystkich wymienionych pracach w miarę możliwości powinny współuczestniczyć dzieci – po to, by w płynny sposób przejmować obowiązki dorosłych, a przy okazji coś ciekawego podejrzeć, coś nowego odkryć, czegoś przydatnego w życiu się nauczyć. I rzecz jasna – od czasu do czasu służyć dorosłym swoją wiedzą nabytą na drodze naukowych doświadczeń.
Zdolność odbierania przez ciało człowieka bodźców płynących z zewnątrz jest możliwa dzięki zmysłom, do których należą wzrok, słuch, węch, smak i dotyk. Za prawidłowe funkcjonowanie zmysłów odpowiadają narządy zmysłów, w których są rozmieszczone wyspecjalizowane komórki rozpoznające konkretne bodźce i przekazujące je do mózgu. Mózg – po otrzymaniu takich informacji – bardzo szybko reaguje na różne bodźce, wydając odpowiednie „polecenia” poszczególnym narządom. Aż strach pomyśleć, co by było, gdyby organizm nagle został pozbawiony zmysłów… Ciągle bylibyśmy narażeni na różnego rodzaju uszkodzenia ciała, ale też nie odczuwalibyśmy zapachu kwiatów albo smaku dojrzałych owoców, a także nie moglibyśmy podziwiać piękna złotej polskiej jesieni.
Dobra dziecięca zabawa charakteryzuje się tym, że dziecko jednocześnie bawi się i zdobywa przydatną w życiu wiedzę i umiejętności. Dobre miejsce do zabawy to nie tylko profesjonalnie urządzony plac czy kącik zabaw, ale także miejsce o zupełnie innym przeznaczeniu, np. kuchnia czy warsztat taty – pod warunkiem, że pieczę nad bawiącymi się dziećmi będzie sprawowała odpowiedzialna osoba dorosła. Dobre zabawki i akcesoria do dziecięcych zabaw to nie tylko klocki lego, drogie materiały plastyczne czy zestawy elektronicznych gier rozwijających logiczne myślenie, ale też różnego rodzaju naczynia kuchenne, pojemniki, produkty spożywcze, woda, piasek, itp.
Szklane bombki, świerk, jemioła, zimne ognie, orzechy, jabłka, zapachy do ciast, przyprawy do świątecznych potraw, śnieg i lód – to wszystko niewątpliwie kojarzy się dzieciom z tradycyjnymi obchodami świąt Bożego Narodzenia. W oczach młodych odkrywców te lubiane przez wszystkich święta mają jeszcze jeden aspekt – naukowy, związany z wykorzystaniem dostępnych środków do odkrywania tajemnic chemii, fizyki i biologii.