Autor: Piotr Winczewski

Sala gimnastyczna znakomicie nadaje się do przeprowadzenia zajęć z edukacji przyrodniczej, choćby traktującej o kangurze – w artykule zaprezentuję kilka zabaw, które tego dowodzą. Obok motywu tematycznego, ich cechą wspólną jest wielorakie wykorzystanie gazet jako przyborów do ćwiczeń.

Poniżej prezentujemy zabawy, które mogą ułatwić kilkuletnim dzieciom integrowanie doznań zmysłowych. Staraliśmy się tak dobrać zawarte w nich zadania, by poznawaniu wzrokowemu towarzyszyło wsłuchiwanie się w odgłosy oraz „obserwowanie dotykiem” i odbieranie bodźców na drodze czucia głębokiego. W niektórych przypadkach aktywizowanymi zmysłami są węch i słuch.

Lekcja wychowania fizycznego może być okazją do zaoferowania dzieciom czegoś więcej niż tylko ćwiczeń ruchowych. Jej tematyka zależy właściwie wyłącznie od inwencji nauczyciela. Dlatego w sali gimnastycznej można realizować podstawę programową dowolnego rodzaju edukacji.

Ta rubryka pojawiła się na łamach „Życia Szkoły” w poprzednim numerze. Opisaliśmy wtedy wydane anonimowo zabawy i gry z 1821roku. Także i tym razem przypomnimy propozycje metodyczne opublikowane w tamtym okresie. Dobierając przykłady z dawnych publikacji, staramy się prezentować unikalne pomysły mistrzów pedagogiki zabawy. Niektóre z nich wielokrotnie przekształcano, dlatego czasem znamy je w wielu odmianach.

Zgodnie z jedną z głośnych tez, wspólne zabawy bezpośrednio poprzedzały powstanie kultury. Pogląd ten wyraził w 1907 r. Kazimierz Hemerling, a ponad trzydzieści lat później spopularyzował Johannes Huizinga. W myśl tego stanowiska fabuły dawnych zabaw ilustrowały ważne dla danej społeczności prawdy, które utrwalały się w ten sposób w jej zbiorowej świadomości. Służyły one zatem do przekazywania młodszym systemu wartości przyjętego przez starsze pokolenia.

Poniżej zaprezentujemy kolejnych sześć zabaw, które opublikowano w XIX w. Karol Kozłowski zawarł je w opracowaniu „Gry i zabawy dla młodzieży”. Wydano je nakładem W. Deckera i spółki w 1869 r. w Poznaniu. Opiszemy: „Grę w wielką piłkę”, „Harpastrum”, „Bilbokiet”, „W gęsiego”, „Grę w chustkę” oraz „Grę w tasiemkę”. Ich cechą wspólną jest kształtowanie orientacji przestrzennej uczniów oraz ich zdolności dostosowywania się do zmieniających się okoliczności, w których wykonuje się zadania ruchowe. Pięć z nich ułatwia kształtowanie zdolności szybkościowych uczniów, w tym szczególnie niezwłocznej reakcji. Każdą z zabaw prezentujemy zachowując jej istotę, ale zarazem dostosowujemy ją do wymogów współczesnej szkoły.

W wielu współczesnych publikacjach powtarza się tezę, jakoby pedagogika zabawy narodziła się w latach siedemdziesiątych XX w. Trudno jednak zgodzić się z tym poglądem, gdy zna się publikacje z okresów wcześniejszych. Nie można bowiem przeoczyć kilkusetstronicowych opracowań, które ukazały się blisko dwa wieki temu. Jak łatwo ocenić, zapoznawszy się z dorobkiem minionych pokoleń, pedagogika zabawy intensywnie rozwijała się w Polsce już około stu, dwustu lat temu.

W trakcie zajęć wychowania fizycznego nie powinniśmy ograniczać się wyłącznie do zaproponowania uczniom ćwiczeń fizycznych. Wykorzystywane podczas nich zabawy i gry ruchowe można dobrać tak, by ich fabuły ułożyły się w intrygującą opowieść. Motywem przewodnim opisanych poniżej zabaw jest wycieczka do Australii. Dzięki niej dzieci będą mogły poznać zwierzęta tego kontynentu: emu, dingo, krokodyle, kangury, koala, kolczatki, dziobaki i wombaty.