Praca nauczyciela jest bardzo wymagająca. Wiąże się ona bowiem nie tylko z ogromną odpowiedzialnością, ale również z koniecznością ciągłego doskonalenia siebie i swoich umiejętności. Każda osoba decydująca się
na to, aby wykonywać ten zawód, musi wykazać się również elastycznością w kontaktach z rodzicami uczniów oraz chęcią zdobywania wiedzy.
Bardzo często konieczne staje się wychodzenie poza utarte stereotypy i kreatywne podchodzenie do realizacji swoich obowiązków i powierzonych zadań. Wszystko to wiąże się właśnie z samokształceniem i chęcią podnoszenia kompetencji zawodowych. Niezwykle istotne staje się również pozytywne postrzeganie swojej pracy i osób, z którymi się współpracuje. Dzięki temu możliwe staje się poprawienie skuteczności nauczania,
co w dzisiejszych czasach powinno stać się priorytetem.
POLECAMY
Na czym polega wielozadaniowość nauczycieli?
Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że przed nauczycielami stawia się wiele zadań, z którymi muszą się oni mierzyć każdego dnia. Do najważniejszych należy zaliczyć:
- przekazywanie wiedzy i swojego doświadczenia uczniom,
- wspieranie rozwoju zdolności dzieci i młodzieży,
- pobudzanie dzieci i młodzieży do aktywności poznawczej,
- organizowanie zajęć z wykorzystaniem zainteresowań praktycznych uczniów,
- wykorzystanie technologii edukacyjnej w procesie kształcenia i nauczania,
- kontrolowanie osiągnięć dydaktycznych uczniów,
- przygotowywanie uczniów do procesu kształcenia ustawicznego.
Żeby jednak możliwe stało się przygotowanie uczniów do samokształcenia, należy posiadać własne doświadczenia w tym obszarze. Niestety, wokół samokształcenia zarówno uczniów, jak i nauczycieli narosło wiele mitów.
Można się spotkać z twierdzeniem, że nie każdy jest w stanie opanować tę umiejętność. Staje się to więc głównym błędem w rozważaniach na temat tego procesu. Jest to bowiem umiejętność taka jak każda inna, w związku z tym można się jej nauczyć. Oczywiście, należy podkreślić, że proces sam w sobie jest niezwykle złożony i bywa skomplikowany. Wymaga od jego uczestników wysiłku i determinacji w dążeniu do wyznaczonego wcześniej celu.
Jednakże nic nie stoi na przeszkodzie, aby opanować umiejętność samokształcenia. Warto jednak mieć świadomość, że, tak jak w każdym procesie, człowiek przechodzi przez pewne stadia rozwojowe.
Wyróżnia się cztery etapy (tab. 1).
Stadia rozwoju samokształcenia |
Osoba, która się uczy |
Osoba, która naucza |
Przykład |
Stadium 1 | Zależny | Autorytet, trener | Szkolenie, która wiąże się z natychmiastową informacją zwrotną, ćwiczenia oraz wykłady, podejmowanie działań przezwyciężających opór i niechęć do uczenia się |
Stadium 2 | Zainteresowany | Motywujący przewodnik |
Prowadzenie wykładów dających impuls do podejmowania dyskusji, która jest kierowana przez nauczyciela |
Stadium 3 | Zaangażowany | Facylitator | Wywołanie dyskusji przez nauczyciela, w której staje się on równorzędnym członkiem, uczestnikiem, realizowanie projektów grupowych i seminariów |
Stadium 4 | Samokształcący się | Konsultant, który wskazuje możliwości | Praktyki, praca indywidualna lub samokształcenie o grupowym charakterze |
Źródło: Frąckowiak A., Ustawiczne samokształcenie, http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/12/id/225
Widać bardzo wyraźnie, jak dużo pracy jest przed osobami dążącymi do ostatniego stadium. Wymaga się w nim już olbrzymiej samodzielności i zaangażowania. Osoba ucząca się powinna samodzielnie wyznaczać cele, do których zamierza dążyć i sposoby ich realizacji. Istotne staje się tutaj uczenie się autonomiczne, czyli poszerzanie swojej wiedzy i wzięcie odpowiedzialności za swój proces uczenia się.
Jest to bardzo ważne, ponieważ szybko rozwijający się świat stawia przed nauczycielami wiele wyzwań. Muszą oni dążyć do tego, aby się dostosować i nauczyć się takich umiejętność, jak radzenie sobie ze stresem i presją, którą wywierają różne grupy społeczne. Ministerstwo, dyrekcja, rodzice oraz sami uczniowie oczekują, że realizowane zajęcia będą twórcze, ciekawe, angażujące oraz dostosowane do potrzeb i możliwości uczniów. Poza tym nauczyciel nie powinien być kierownikiem procesu kształcenia czy specjalistą tylko w określonej dziedzinie. Musi on doradzać i wspierać ucznia w podejmowanych przez niego działaniach. Niestety, te wymagania często przekraczają możliwości młodych ludzi. Również ciągle zmieniająca się rzeczywistość szkolna bywa sporym czynnikiem stresogennym i nauczycielowi trudno jest uporać się z tym, co na co dzień dzieje się w jego otoczeniu.
Jakie podejmować działania, aby proces samokształcenia przebiegał prawidłowo i efektywnie?
Kluczowe staje się spełnienie kilku warunków, które umożliwią realizację procesu samokształcenia:
- Posiadanie podstawowej wiedzy obejmującej dane zagadnienie, orientowanie się w nomenklaturze lub w procesach, które człowiek chce poszerzać – daje to pewną swobodę w działaniu i wzmacnia poczucie własnej wartości. Człowiekowi bowiem niezwykle trudno odnaleźć się w zupełnie nowych zagadnieniach, z którymi wcześniej się nie spotkał, zwłaszcza jeśli ma się tym zajmować samodzielnie. Może to doprowadzić do zniechęcenia i frustracji, zwłaszcza w momencie, kiedy zagadnienia będą na tyle skomplikowane, że nauczyciel będzie potrzebował dużo czasu na ich właściwe zrozumienie.
- Motywacja do samokształcenia – decyzja o kursach, szkoleniach czy studiach podyplomowych powinna być spowodowana autentyczną chęcią nauczyciela. Tylko wówczas możliwe staje się właściwe opanowanie prezentowanych treści i wykorzystanie ich w praktyce. Jeśli jakieś zagadnienia nie są dla nauczyciela interesujące, nie tylko będzie on miał problem z ich opanowaniem, ale również mało prawdopodobne jest, że wykorzysta je potem w praktycznym działaniu.
- Świadomość tego, jakie są moje potrzeby i cele – każdy pedagog powinien zastanowić się, do czego dane treści są mu potrzebne i co chce potem z nimi zrobić. Dzięki temu będzie świadomie podejmował decyzje dotyczące procesu samokształcenia.
- Opracowanie zbioru celów, które człowiek chciałby osiągnąć w procesie samokształcenia, i wyznaczenie kierunków działań podejmowanych w celu ich osiągnięcia.
- Zapoznanie się z metodami obowiązujący...