Od wielu miesięcy przedstawiciele resortu edukacji sygnalizują podczas briefingów prasowych, że toczą się konsultacje społeczne i eksperckie dotyczące przygotowań do wielkiej, systemowej reformy edukacji, która ma się rozpocząć w roku szkolnym 2026/2027. Zapowiadają też, że ministerstwo zamierza podjąć działania nie tylko na rzecz dobrostanu dzieci i młodzieży, lecz także realizujące wiele postulatów pedagogów, zgłoszonych w trakcie prac zespołu ds. pragmatyki zawodowej nauczycieli. Dlatego warto być na bieżąco z tym, co „piszczy w oświatowej trawie”. Tym bardziej że reformatorskie plany – prędzej czy później – przełożą się na codzienną pracę każdego nauczyciela, w tym specjalisty szkolnego.
Autor: Małgorzata Łoskot
Holizm (z gr. holos – całość) jako pojęcie wprowadził do filozofii we wczesnych latach 20. ubiegłego wieku Jan Christiaan Smuts, południowoafrykański polityk, filozof i wojskowy. Współcześnie koncepcja holizmu obecna jest w wielu naukach (medycyna, socjologia, pedagogika, psychologia), także w sporcie czy przedsiębiorczości.
Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw uzupełnia dotychczasowe procedury ochrony dzieci przed przemocą, zabezpiecza ich prawa na wypadek podejrzenia przemocy domowej, przemocy rówieśniczej, jak również krzywdzenia ze strony członka personelu danej instytucji. Jednym z narzędzi wzmacniających tę ochronę mają być Standardy ochrony małoletnich – czyli procedury postępowania, do których opracowania zobligowane zostały wszystkie placówki oświatowe. Standardy te muszą zostać wprowadzone w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie ww. ustawy, czyli do 14 lutego 2024 r. Niewypełnienie tego obowiązku będzie wykroczeniem. Przy wykroczeniu popełnionym po raz pierwszy zastosowana zostanie nagana lub 250 zł grzywny, a przy ponownym popełnieniu tego wykroczenia – grzywna nie niższa niż 1000 zł.
Funkcjonujące na Facebooku specjalistyczne grupy wsparcia to zjawisko ze wszech miar pozytywne. Z założenia skupiają ludzi zainteresowanych tą samą tematyką, pozwalają na wymianę myśli i doświadczeń z innymi użytkownikami. Dają poczucie przynależności do nieco bardziej zamkniętej, ufajacej sobie społeczności. Jak umiejętnie korzystać z dostęnych tam treści?
Podstawowym zadaniem specjalisty szkolnego jest udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom. Trudno wyobrazić sobie sprostanie temu bez prowadzenia indywidualnych rozmów z uczniami, których przedmiotem może być niemal wszystko – od chęci nawiązania wstępnej relacji, pozyskania informacji niezbędnych do dalszej pracy, pobudzania motywacji do nauki, po omawianie niestosownych zachowań czy trudności związanych z sytuacjami życiowymi lub szkolnymi podopiecznych. Tego typu rozmowy – w zależności od sytuacji i okoliczności, w jakich są prowadzone, tematów będących przedmiotem rozmów oraz celów, jakie im przyświecają – są w szkole przeróżnie nazywane: rozmowami informacyjnymi, rozpoznawczymi, wyjaśniającymi, wychowawczymi, motywującymi, profilaktycznymi, interwencyjnymi, dyscyplinującymi, choć w literaturze pedagogicznej trudno doszukać się takiego podziału.
Cztery kluczowe wyznaczniki efektywnej współpracy pedagoga i psychologa szkolnego z rodzicami ucznia
Przed specjalistami szkolnymi stawia się wiele zadań. Jedno z nich polega na współpracy z rodzicami w zakresie rozwiązywania problemów dzieci. Zdarza się jednak, że postawy i przekonania rodziców lub stosowane przez nich metody postępowania kłócą się z podejściem pedagoga/psychologa szkolnego. W takich sytuacjach warto przede wszystkim szukać wspólnych płaszczyzn porozumienia oraz kompromisu, rzecz jasna zgodnie z zasadami komunikacji interpersonalnej oraz respektując granice wyznaczone z jednej strony kompetencjami i uprawnieniami zawodowymi odpowiednimi do zajmowanego stanowiska, z drugiej – prawami i powinnościami rodziców.
Warsztaty to praca z grupą skupiająca się na rozwoju i edukacji uczestników. Wykorzystuje zasoby i potencjał grupy. Ponadto stwarza okazję do nabywania nowych doświadczeń i doskonalenia już posiadanych umiejętności społecznych. Nie rezygnujmy z możliwości jej wyboru w ramach prowadzonej pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Obowiązujące przepisy prawa oświatowego wskazują, że uczniowie zdolni to uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Czy na pewno tak są w szkole traktowani? Wątpliwości mają sami nauczyciele, którzy przyznają się do sporych trudności z prawidłową identyfikacją ucznia zdolnego wśród rzeszy podopiecznych, z udzielaniem mu właściwego wsparcia edukacyjnego i pomocy psychologiczno-pedagogicznej, o braku czasu na to wszystko nie wspominając. Potwierdzają to też raporty Najwyższej Izby Kontroli z kilku ostatnich lat.
W skali ogólnoświatowej miliony dzieci zdolnych do uczenia się – zarówno tych przeciętnie, jak i ponadprzeciętnie czy wybitnie uzdolnionych – nie osiągają wyników odpowiednich do swoich możliwości. Tacy uczniowie są również w polskich szkołach, w każdej klasie, i to o nich nauczyciele mówią: zdolni, ale leniwi, niezmotywowani do nauki, na niczym im nie zależy, brak im umiejętności samodzielnej pracy i dyscypliny, często zapominają o odrobieniu lekcji, gubią zeszyty, książki, gapią się ciągle przez okno… Ale badacze i specjaliści zajmujący się tym problemem uznają, że uczniowie ci cierpią na syndrom nieadekwatnych osiągnięć szkolnych. Czym się cechuje i czy można mu przeciwdziałać?
Posiadanie bogatego warsztatu pracy i systematyczne jego uzupełnianie to w zasadzie obowiązek każdego pedagoga i psychologa szkolnego. Bez względu na to, jakie narzędzie diagnostyczne wybierzemy, czy to cudzego autorstwa bez adaptacji, czy po jej dokonaniu do swoich potrzeb badawczych, czy też zdecydujemy się opracować własne narzędzia, powinniśmy zawsze mieć na względzie fakt, że za każdym razem, by rzetelnie zbadać określony, konkretny problem czy sytuację, musimy mieć narzędzia w pełni odpowiednie dla jednego i wyłącznie dla tego właśnie przypadku, do diagnozy którego je wykorzystamy.
Doświadczenia zdobyte za sprawą COVID-19 zmieniały naszą pracę w różnych aspektach, ale pewne jest jedno: absolutnie każda szkoła – i ta otwarta, pełna uczniowskiego gwaru, i ta realizująca za zgodą sanepidu kształcenie na odległość bądź w systemie hybrydowym – musi swoim uczniom zapewnić bezpieczny dostęp do sprawiedliwych szans edukacyjnych oraz pomocy psychologiczno- -pedagogicznej. Bezpieczeństwo i szeroko pojęte zdrowie dzieci i młodzieży jest tu bezwzględnym priorytetem. Nie warto czekać na wsparcie „z góry”, lepiej zrobić to, co można zrobić samemu, czyli przygotować się na tworzenie środowiska szkolnego dbającego o relacje i emocje, minimalizującego, a nie podkręcającego poziom stresu społeczności uczniowsko-nauczycielskiej, bazując na tym, co jest dobre, sprawdzone, i rozwijając to w kierunkach, których byśmy sobie wszyscy życzyli.