Znaczenie różnorodnych form aktywności ruchowej dla rozwoju dziecka w młodszym wieku szkolnym

Młodszy wiek szkolny (zwany późnym dzieciństwem) to okres trwający od 6.–7. do 10.–12. roku życia¹. Dziecko po raz pierwszy przekracza próg szkoły, co stanowi dla niego swoistego rodzaju „życiowy awans”. W życiu tych młodych ludzi zachodzą zmiany polegające na konieczności przeobrażenia świata swoich dotychczasowych przyzwyczajeń i przeobrażeń w świat zadań i obowiązków².

Rozwój fizyczny dziecka w młodszym wieku szkolnym

Tempo wzrastania wysokości ciała jest najwolniejsze w całym okresie rozwoju progresywnego i wynosi około 5 cm rocznie. Można pokusić się o stwierdzenie, iż jest to „cisza przed burzą”, którą stanowi okres dojrzewania płciowego. 

Roczne przyrosty masy ciała 

Pod koniec tego okresu dziewczęta mają nieco większą, w porównaniu do chłopców, masę oraz wysokość ciała. Zmiany w proporcjach i budowie ciała polegają na wydłużeniu kończyn dolnych, zmniejszeniu się przyrostów obwodu głowy. Również mózg pod koniec tego okresu osiąga swoją ostateczną wielkość. Ponadto, obserwujemy zmniejszenie koślawości kolan, lordozy lędźwiowej, zwiększenie obwodu brzucha. Niepokój rodziców i wychowawców wzbudza „niedbała” postawa ciała. Zęby mleczne stopniowo zastępowane są przez zęby stałe. Dojrzewanie układu limfatycznego oraz reakcje organizmu na wielokrotne infekcje przejawia się rozwojem tkanki limfatycznej – dochodzi do przerostu migdałków podniebiennych oraz powiększenia węzłów chłonnych³.

Rozwój motoryczny dziecka w młodszym wieku szkolnym

Rozwój motoryczny dziecka w wieku 6–12 lat nazywany jest pełnią dzieciństwa lub etapem dziecka doskonałego. Możemy zaobserwować u dzieci w omawianej grupie wiekowej doskonałość ruchów lokomocyjnych, celowość oraz większą ekonomię ruchów. Wiele zachowań dzieci przypomina postępowanie przedszkolaka:

• dzieci odczuwają potrzebę ruchu, „głód ruchu”; mają trudności z wysiedzeniem w ławkach podczas zajęć lekcyjnych, a ten brak ruchu rekompensują sobie zwiększoną aktywnością podczas przerw międzylekcyjnych;
• stopniowo zwiększeniu ulega precyzja ruchów dłoni, jednak jej sprawność manualna jest nadal na niskim poziomie, co przejawia się trudnościami w pisaniu oraz konstruowaniu⁴.

Pośród dzieci w młodszym wieku szkolnym pojawia się zdolność do opanowania nowych, wielostronnych i specyficznych umiejętności ruchowych. Duża grupa dzieci osiąga wysoki poziom podstawowych zdolności motorycznych – przede wszystkim zwinności oraz gibkości. Jest to bardzo korzystny czas dla rozwijania różnorodnych umiejętności sportowych. W tym okresie rozwoju dzieci uzyskują doskonałe rezultaty podczas nauki podstawowych elementów gimnastyki, jazdy na łyżwach czy łyżworolkach oraz pływania.

Pojawiają się sprzyjające warunki do kształcenia zdolności motorycznych (wytrzymałości ogólnej) oraz koordynacji ruchowej, która w większym stopniu zależy od odpowiedniego stymulowania, aniżeli od dziedziczenia. Jest to związane z niewielką masą ciała w stosunku do wydolności organizmu dziecka⁵.

Również badania przeprowadzone przez Zofię Ignasiak dowodzą, iż w pierwszym okresie młodszego wieku szkolnego największą dynamiką rozwoju charakteryzują się 
zwinność, szybkość biegowa i siła dynamiczna⁶.

W młodszym wieku szkolnym zauważalny jest wyraźny dymorfizm płciowy. Chłopcy charakteryzują się większą siłą oraz mocą, a ich zainteresowania sportowe skupiają się głównie na grach sportowych oraz związanych z nimi rywalizacją oraz wynikiem sportowym. Wśród dziewcząt na znacznie lepszym poziomie jest natomiast równowaga. Dziewczęta w młodszym wieku szkolnym wybierają gimnastykę oraz gry ruchowe, np. skoki na skakance⁷.

Zmiany w rozwoju umysłowym oraz emocjonalnym dziecka w młodszym wieku szkolnym

Najważniejsze zmiany zachodzące w okresie szkolnym polegają na transformacji charakteru działań w kierunku współdziałania oraz większej samodzielności, pojawieniu się nowej formy aktywności, jaką jest nauka, zwiększaniu stopnia kontroli poznawczej i refleksyjności, wzroście kompetencji interpersonalnych związanych z rozszerzeniem świata społecznego dziecka⁸.

Młodszy wiek szkolny to również czas opanowywania mowy czytanej oraz pisanej, a także liczenia. Dziecko zaczyna dokonywać konkretnych operacji, dostrzega wzajemne relacje zachodzące między całością a częścią, wytwarzają się u niego pojęcia stałości i liczby, długości, masy i objętości, czasu i prędkości⁹.

Wszelkie zmiany widoczne u dzieci w młodszym wieku szkolnym są efektem treningu oraz koegzystencji z otoczeniem, a także wynikają z dojrzewania układu nerwowego.

Ponieważ każde dziecko jest indywidualnością, wszelkie zmiany w jego psychice pojawiają się stopniowo, w różnym tempie i zakresie. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w poziomie gotowości szkolnej...