Uczeń w sytuacji kryzysowej

Możemy wyłonić grupę kryzysów, które są trudne dla każdego dziecka, jednak uważa się, że każdy kryzys należy rozpatrywać w sposób indywidualny i subiektywny. Uczeń znajdujący się w kryzysowej sytuacji zazwyczaj przejawia trudne, zaskakujące, nieprzemyślane i skrajne zachowania i różne symptomy. Warto mieć świadomość, że istnieją również przypadki, w których uczeń ukrywa swoje trudności i izoluje się od otoczenia. 

Dzieci i młodzież bardzo różnie reagują na kryzys; badacze problemu wyłonili zbiór cech i zachowań charakterystycznych dla danej grupy wiekowej – tabela 1¹.

Tab. 1. Cechy i zachowania w kryzysie w podziale na grupy wiekowe dzieci

Jak już wcześniej wspomniano, kryzys ma charakter indywidualny, jednak analizując zachowania i reakcje uczniów, możemy zauważyć, że trudności wynikają najczęściej z różnych form przemocy stosowanej wobec ucznia oraz ze śmierci bliskiej osoby.

W pracy nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej zdarzają się sytuacje, kiedy zauważa on pewne symptomy u dziecka, mogące świadczyć o stosowaniu wobec niego przemocy. W takich przypadkach ważne jest, by wdrożyć odpowiednie procedury postępowania i zareagować poprzez podjęcie właściwych działań. Nauczyciel powinien być w szczególności czujny, jeśli zauważy u dziecka symptomy ujawniające się w sferze poznawczej, takie jak problemy z koncentracją uwagi i w nauce oraz przyswajaniu wiedzy, wyraźne obniżenie wyników szkolnych, zaburzenie rozwoju poznawczego, nieprawidłowy rozwój mowy; w sferze emocjonalnej mogą to być: objawy depresyjne i lękowe, silny niepokój, nadpobudliwość i rozdrażnienie, impulsywność, smutek i przygnębienie, płaczliwość, poczucie winy; w sferze społecznej zaś: przejawianie zachowań agresywnych wobec innych osób, izolowanie się od rówieśników, dystans w nawiązywaniu relacji z grupą, wycofywanie się z kontaktów, zachowania buntownicze i opozycyjne. Wyżej wymienione sytuacje obligują do podjęcia wnikliwej obserwacji, gdyż zachodzi podejrzenie, iż uczeń doświadcza przemocy. Warto wtedy przedsięwziąć środki ostrożności i wnikliwie przyjrzeć się funkcjonowaniu dziecka oraz jego otoczeniu. Do niepokojących symptomów, które powinny skłonić nauczyciela do podjęcia interwencji, należą też nieprawidłowości w rozwoju psychoseksualnym dziecka: inicjowanie zabaw o charakterze seksualnym i posiadanie wiedzy o seksualności nieadekwatnej do etapu rozwojowego i do wieku dziecka. Czujność wzbudzić powinien brak współpracy z rodzicami czy opiekunami dziecka: rodzice nie uczestniczą w spotkaniach klasowych z wychowawcą, unikają kontaktu z nauczycielami, nie interesują się sprawami i sytuacją szkolną ich dziecka. Oczywistym sygnałem ostrzegawczym są widoczne ślady zaniedbania dz...