Zdolności matematyczne pełnią ważną funkcję w życiu człowieka. Wiedza matematyczna stosowana jest codziennie w praktyce. Bez tych zdolności nie potrafilibyśmy poruszać się w świecie liczb, pojęć, działań i operacji matematycznych.
Specyficzne zaburzenie zdolności matematycznych sprawia wiele problemów szkolnych, dlatego w niniejszym artykule pragnę przedstawić jego istotę i konsekwencje w powstawaniu trudności szkolnych.
POLECAMY
Dyskalkulia to specyficzne trudności w uczeniu się matematyki. Na podstawie badań, jedną z pierwszych definicji dyskalkulii sformułował słowacki neuropsycholog Ladislav Košč. Według niego: „Dyskalkulia rozwojowa jest strukturalnym zaburzeniem zdolności matematycznych, mającym swe podłoże w zaburzeniach genetycznych, wrodzonych tych części mózgu, które są bezpośrednim podłożem anatomiczno-fizjologicznym dojrzewania zdolności matematycznych odpowiednio do wieku, bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych”.
Przyjmuje się, że przyczyną specyficznych trudności w nabywaniu umiejętności arytmetycznych są zmiany w strukturze i funkcjach ośrodkowego układu nerwowego (OUN)2. Deficyty funkcji poznawczych są bezpośrednio związane z powstawaniem specyficznych trudności w uczeniu się matematyki i dotyczą funkcji: słuchowo-językowych, wzrokowo-przestrzennych, koordynacji wzrokowo-ruchowej, uwagi oraz pamięci.
Specyficzne zaburzenie zdolności matematycznych często sprawia dzieciom wiele kłopotów szkolnych. Biorąc pod uwagę znaczenie tego problemu, omówię teraz problemy istotne dla tego zaburzenia.
Wśród najczęstszych objawów dyskalkulii w szkole wymienia się:
- trudności z czytaniem i rozumieniem
Uczeń:
– ma trudności ze zrozumieniem języka matematycznego;
– zapomina przed skończeniem czytania długiego zadania, co było na początku;
– myli się podczas odczytywania podobnie wyglądających liczb, np. 6 i 9 albo 3 i 8;
– ma trudności w używaniu symboli dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia;
– z trudem czyta liczby wielocyfrowe;
– ma trudność z liczbami, w których występuje zero, np. 1005, 5087;
– błędnie odczytuje liczby, np. liczbę 13 odczytuje jako 31;
– ma trudności z odczytywaniem wyników pomiarów;
– ma problemy z odczytywaniem map, wykresów i tabel.
- trudności z pisaniem
Uczeń:
– często myli się w stosowaniu symboli matematycznych;
– błędnie kopiuje liczby, obliczenia lub figury geometryczne z zestawu obrazków;
– nie może przywołać z pamięci liczb, obliczeń, kształtów geometrycznych;
– nie może poprawnie zapisać liczby zawierającej więcej niż jedną cyfrę.
- problemy z rozumieniem pojęć i symboli
Uczeń ma:
– trudności z rozumieniem symboli matematycznych;
– trudność z oceną wartości miejsca dziesiętnego liczby;
– problemy z rozumieniem pojęć związanych z wagą, przestrzenią, kierunkiem i czasem;
– problemy z łączeniem formy graficznej z wartością liczbową;
– problemy z rozumieniem pojęć: dużo, więcej i najwięcej;
– problemy z rozumieniem terminów „ilości”, gdzie liczby są używane w połączeniu z jednostkami, np. 100 metrów;
– problemy z relacjami między jednostkami miar, np. zależności między centymetrami, metrami i kilometrami;
– trudności z powiązaniem terminów matematycznych z ich skrótami, np. centymetr – cm;
– trudności z zapamiętaniem wzorów i co oznacza dany skrót w podanym wzorze;
– problemy z zastosowaniem obliczeń matematycznych w zadaniach praktycznych.
- problemy z sekwencjonowaniem liczb i podstawowymi własnościami matematycznymi
Uczeń ma:
- trudności z uszeregowaniem liczb ze względu na ich wartość, np. czy 16 poprzedza 17, czy następuje po 17;
- problemy z sekwencjami liczb, np. nie może do razu (automatycznie) stwierdzić, że 74 to o pięć więcej od 69, albo jest niezdolne do umieszczenia 8 i 27 w szeregu liczbowym. Często musi liczyć na palcach, by poradzić sobie z podstawowymi obliczeniami;
- złą pamięć w odniesieniu do prostych faktów liczbowych, np. tabliczki mnożenia;
- problemy z obliczeniami pamięciowymi;
- problemy z liczeniem wstecz, np. co cztery zaczynając od 100.
- problemy ze złożonym myśleniem
Uczeń ma:
- trudności w wybraniu właściwej strategii w rozwiązywaniu problemów i w zmianie strategii na inną, jeśli uprzednio wybrana jest nieskuteczna (sztywność w myśleniu);
- problemy z rozsądnym oszacowaniem, np. przy ocenie wymiarów w celu wykonania przybliżonych obliczeń i osiągnięcia rozsądnych odpowiedzi;
- trudności z utrzymaniem jednego ciągu myśli podczas rozwiązywania problemów matematycznych, włączając w to konsekwentne stosowanie wybranej strategii;
- trudności z planowaniem, tj. problemy z zaplanowaniem rozwiązania zadania przed faktycznym przystąpieniem do rozwiązania;
- problemy z przechodzeniem z poziomu konkretów na poziom abstrakcyjnego myślenia.
Dzieci, które mają specyficzne zaburzenie zdolności matematycznych, mogą:
– przejawiać niepokój spowodowany wolniejszą pracą i popełnianiem większej liczby błędów niż inni;
– odczuwać lęk na samą myśl, że trzeba zająć się matematyką;
– przejawiać brak zaufania do własnych obliczeń;
– unikać obliczeń przybliżonych i sprawdzania odpowiedzi;
– przejawiać brak zaufania do własnych kompetencji matematycznych;
– rozwijać strategie „wyuczonej bezradności”;
– często oddawać prace, które są niestaranne, pomazane, niechlujne;
– przejawiać niechęć do pracy w grupach;
– przejawiać dużą zmienność w wiedzy i w osiągnięciach („dobre i złe dni”);
– mieć niską samoocenę.
Reasumując, należy stwierdzić, iż dyskalkulia stanowi bardzo ważny element w edukacji szkolnej. W tym właśnie kontekście opracowałam niniejsze praktyczne ćwiczenia, angażujące funkcje percepcyjno-motoryczne dziecka.
Jak wspierać dziecko z dyskalkulią?
Istotnymi elementami pomocy dziecku w przezwyciężeniu trudności uczenia się matematyki są między innymi: zachęcanie do nauki, sposoby w...
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 10 wydań magazynu "Życie Szkoły"
- Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
- Możliwość pobrania materiałów dodatkowych
- ...i wiele więcej!