Różne koncepcje edukacji wczesnoszkolnej

W XVIII wieku szkolnictwem elementarnym zajmował się Kościół i związki rzemieślnicze. Prymitywizm tych szkół wynikał z ich przeznaczenia. Nauczały one dzieci chłopskie i mieszczańskie, którym wiedza nie była potrzebna. Dzieci klas rządzących pobierały zaś naukę początkową w domach, od prywatnych nauczycieli¹.

Od końca XVIII wieku szkoły parafialne zaczęły przekształcać się w elementarne. Rozwój ekonomiczny i przemysłowy wymusił poszerzenie tradycyjnych programów o elementy wiedzy przydatnej w rolnictwie, handlu i rzemiośle. Koncepcja pedagogiczna zalecała rozpoczynanie kształcenia od ogólnego rozwijania sił fizycznych i umysłowych dzieci. Panowało przekonanie, że dzięki właściwemu wychowaniu można zachować posłuszeństwo 
i oddanie wobec władzy, dlatego szkołę elementarną dla ludności chłopskiej uznawały liberalne kręgi burżuazji i rządy państw. Jedyna przeszkoda w upowszechnieniu i rozwoju tej idei miała naturę finansową. Ludność biedniejsza, która nie posiadała funduszy na opłacanie edukacji dzieci, bazowała na tańszej formie nauczania. Sposób ten otrzymał nazwę „metody monitorialnej”².

Jedną z koncepcji kształcenia początkowego był system utworzony w Anglii na przełomie XVIII i XIX wieku przezJ. Lancastera i A. Bella. Józef Lancaster (1778–1838) założył w Londynie własną szkołę, w której kształcił bezpłatnie. Cieszyła się ona ogromnym uznaniem i stale wzrastającą liczbą uczniów. Jeden nauczyciel nie był zdolny przekazywać wiadomości i nauczać skutecznie wszystkich. W związku z tym Lancaster zaprojektował „metodę monitorialną”, która polegała na tym, że wybierano najzdolniejszych uczniów pełniących funkcję monitora. Monitor ów prowadził lekcje, które zostały wcześniej przygotowane przez nauczyciela. Dzięki takiej pomocy nauczano pisania, czytania, rachunków i wychowania moralnego. We wszystkich grupach nadzorowanych przez monitora było ok. 10–20 uczniów. Lancaster do swoich szkół przyjmował uczniów bez względu na wyznanie, nie nauczał ich dogmatów, a jedynie czytał im Biblię. Wywołało...