Dziecko z wymową bezdźwięczną

Wymowa bezdźwięczna to szczególny rodzaj nieprawidłowości artykulacyjnych, polegający na braku realizacji jednego z członów opozycji fonologicznej: bezdźwięczna – dźwięczna (dziecko wymawia tylko spółgłoski bezdźwięczne). Pozostałe głoski dźwięczne, tj. spółgłoski półotwarte i samogłoski, są artykułowane prawidłowo.

Fonologiczna opozycja dźwięczności

Opozycja jest podstawowym pojęciem, na którym opiera się cały gmach fonologii. Posługiwanie się dźwiękami jako znakami o różnym znaczeniu ma sens wyłącznie wtedy, gdy różnią się od siebie. A różnią się wtedy, gdy wykazują cechy przeciwieństwa. Innymi słowy, stanowią względem siebie „opozycję”. Opozycja fonologiczna to różnica fonetyczna, z którą w danym języku związana jest różnica znaczenia. 
Korelacja dźwięczności stanowi najbardziej rozbudowaną kategorię fonologiczną w języku polskim. Jeśli przyjmiemy za Z. Stieberem, że polski system fonologiczny obejmuje 42 fonemy, wówczas fonologiczna korelacja dźwięczności dotyczyć będzie 13 par tworzących opozycję dźwięczności: p-b, p’-b’, f-w, f’-w’, t-d, s-z, c-dz, sz-ż (rz), cz-dż, ś-ź, ć-dź, k-g, k’-g’.

Dzieci z zaburzeniami korelacji dźwięczności realizują oba człony opozycji jako jeden – bezdźwięczny. Choć produkcje bezdźwięczne w znacznym stopniu zubażają system fonetyczny języka, to wypowiedzi te są na ogół dobrze zrozumiałe. Istotną rolę w dekodowaniu znaczenia powstających homonimów (kura – „kura” i „góra”, kosa – „koza” i „kosa”, półka – „półka” i „bułka”) odgrywa kontekst zdaniowy i sytuacyjny.
Kategoria dźwięczności kształtuje się w mowie dziecka jako jedna z późniejszych opozycji. W okresie przedszkolnym u wielu dzieci wymowa głosek dźwięcznych dopiero się stabilizuje. Stąd niekonsekwentna realizacja spółgłosek dźwięcznych w ciągu fonicznym u dzieci przed ukończeniem 7. roku życia świadczy wyłącznie o nieukończonym ro...