Trudne zachowania uczniów: Jak radzić sobie z klasowymi łobuzami

Wielu nauczycieli w rozmowach o problemach występujących w przestrzeni szkolnej wskazuje na zakłócenie dyscypliny w klasie oraz trudne zachowania, które przejawiają uczniowie. Tak zwane trudne zachowania uczniów to cały wachlarz działań, które przeszkadzają w prowadzeniu zajęć, utrudniają komunikację z uczniem i utrzymanie dyscypliny, a także rozpraszają inne dzieci. Według J. Levina i J.F. Nolana trudne zachowania zaburzają dyscyplinę, zakłócają prawa innych do nauki oraz są niebezpieczne psychicznie i fizycznie, zarówno dla przeszkadzającego, jak i dla innych członków grupy. W przypadku takich zachowań nauczyciel powinien interweniować, gdyż lekceważenie problemu może prowadzić do jego eskalacji. O ile w przypadku uczniów starszych klas trudne zachowania przyjmują pewne schematy (np. pyskowanie nauczycielowi, chodzenie na wagary), o tyle w klasach 1–3 są to najczęściej nieprzewidywalne sytuacje, trudne do sklasyfikowania. W efekcie problem może objawić się zarówno pod postacią bicia innych dzieci, niszczenia ich mienia, jak i wpadania w histerię w trakcie zajęć, wybiegania z klasy i zamykania się w szkolnej toalecie czy notorycznego przedrzeźniania nauczyciela. Listę można rozwijać, dodając do niej inne problematyczne zachowania uczniów. 

Ponieważ często uniemożliwiają one efektywną (lub jakąkolwiek) pracę z uczniami, należy poświęcić więcej uwagi radzeniu sobie z nimi. Jednak przede wszystkim należy poznać źródła i przyczyny różnych łobuzerskich zachowań. 

Źródła trudnych zachowań

Zachowania są wypadkową różnych czynników i mogą mieć podłoże biologiczne, osobowościowe lub sytuacyjne. Ważne jest rozpoznanie przyczyny, gdyż bez tego próba zmiany zachowań uczniów będzie walką z wiatrakami. Im szybciej nauczyciel rozpozna przyczynę zachowania, tym efektywniej będzie mógł dopasować do niego odpowiednie środki zaradcze. 

Można wymienić cały szereg przyczyn na poziomie biologicznym. Mogą to być zmiany neurologiczne – układ hamujący lub pobudzający ucznia działa nieprawidłowo, występuje zaburzenie równowagi między układem dopaminowym a noradernalinowym, co najczęściej objawia się nadpobudliwością psychorucho...