Jak rozwijać kreatywność u uczniów?

„Pozwólmy dziecku doświadczać, eksperymentować, dowiadywać się i porównywać, 
szukać i drążyć w głębinach wiedzy, wyruszać w podróże odkrywcze -
czasami trudne, ale jakże bogate i fascynujące”.
Celestyn Freinet

Kreatywność (od łac. creatus, czyli twórczy) – proces umysłowy pociągający za sobą powstawanie nowych idei lub skojarzeń, powiązań z istniejącymi już koncepcjami. Myślenie kreatywne to myślenie prowadzące do uzyskania oryginalnych i użytecznych rozwiązań. Alternatywna, bardziej codzienna definicja kreatywności mówi, że jest to po prostu zdolność tworzenia czegoś nowego. Kreatywność jest umiejętnością efektywnego i nieszablonowego radzenia sobie z różnymi zadaniami, począwszy od rozwiązywania bardzo prostych problemów po rozstrzyganie zagadnień bardzo skomplikowanych. Osobami kreatywnymi są zatem te jednostki, które potrafią wykorzystać swoje umiejętności i wiedzę w praktyce życia codziennego, pokonując zwykłe trudności, wynikające z wystąpienia konkretnych deficytów, np. jak pokroić chleb, nie mając noża, czy jak narysować prostą linię, nie mając linijki.

Nauczyciel jest osobą, która w edukacji wczesnoszkolnej ma bardzo silny wpływ na dalszy rozwój kreatywności dziecka trafiającego do szkoły. To on decyduje o doborze metod i sposobie realizacji podstawy programowej. Od niego zależy też w dużej mierze zastosowany system oceniania, także nieformalny. Nauczyciel jest odpowiedzialny za stworzenie w klasie atmosfery, która może sprzyjać rozwojowi postawy twórczej lub ją hamować. Wreszcie stanowi on model postępowania, który uczniowie obserwują każdego dnia.

Działalność twórcza ucznia wynika ze specyficznego stylu myślenia i odczuwania, określonego sposobu funkcjonowania wyobraźni oraz szczególnych postaw i zachowań. W literaturze przedmiotu najczęściej wskazuje się, że osoby kreatywne cechuje:

• płynność, giętkość myślenia (wieloaspektowe spojrzenie na rzeczywistość, skłonność do zgadywania i spekulowania, dociekliwość);
• niestandardowe podejście do zadań (dostrzeganie problemów tam, gdzie inni ich nie widzą; zdolność generowania wielu różnorodnych rozwiązań tej samej trudności);
• podawanie w wątpliwość, krytycyzm w stosunku do utartych opinii i schematów funkcjonowania;
• dążenie do udoskonalania, ulepszania rzeczy, procesów;
• nonkonformizm (niezależność sądów, odwaga w prezentowaniu odmiennych poglądów);
• potrzeba doświadczania różnorodności i wynikające z niej zamiłowanie do nowości;
• otwartość na konstruktywną krytykę;
• dynamiczność, aktywność;
• wysoka motywacja oraz wytrwałość, konsekwencja w zakresie pokonywania trudności i doprowadzania rozpoczętych zadań do końca.

Wymienione wyżej cechy nie są stałymi, raz na zawsze danymi jednostce przymiotami. Przeciwnie, są one dynamiczne i podatne na kształtowanie. Kreatywności można się nauczyć. W korzystnych warunkach, dzięki odpowiednim oddziaływaniom środowiska, kompetencje twórcze mogą być u człowieka budzone, stymulowane i rozwijane. Niestety, kreatywność można też zatracić. W niesprzyjających okolicznościach, wskutek niewłaściwych oddziaływań środowiskowych, potencjał twórczy jednostki może zostać ograniczony lub nawet zablokowany.

Co blokuje kreatywność? 

Do zewnętrznych czynników blokujących kreatywność najczęściej zalicza się:

• zbyt liczne klasy, w których nauczyciel nie jest w stanie wnikliwie rozpoznać możliwości i uzdolnień każdego ucznia ani poświęcić mu odpowiedniego czasu i uwagi;
• przeładowane programy nauczania, co zmu...