Nie taka porażka straszna, jak ją malują

Współczesna szkoła jest nastawiona na sukces, do osiągnięcia którego prowadzi prosta droga, często pozbawiona „znaków ostrzegawczych” dotyczących konieczności traktowania popełnianych błędów jako „drogi z pierwszeństwem przejazdu” w przestrzeni szkolnej. Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie boją się błędów, bo te kojarzą im się z porażką. Jednak w takim podejściu nie dokonuje się rozróżnienia w stosunku do porażki, traktując ją jedynie jako przykre doświadczanie codzienności. Tymczasem sposób przyjmowania niepowodzeń, potknięć, pomyłek „może oznaczać różnicę między desperacją, z której trudno się otrząsnąć, a bodźcem do tego, by wziąć byka za rogi”1. W szkole potrzebna jest więc przestrzeń do uczenia się na błędach, bo dzięki temu proces nauczania i uczenia się dzieci może przebiegać w atmosferze wzajemnego zaufania i bezpieczeństwa. Jeżeli w klasie szkolnej jest także miejsce na współpracę, to błędy, które popełniają uczniowie, mogą stanowić źródło inspiracji do szukania poprawnych odpowiedzi czy innych rozwiązań2. Jednak to, co jest najważniejsze w takiej współpracy, to bezpieczna przestrzeń do swobodnego wyrażania swoich myśli, sądów, opinii.

Pamiętać przy tym należy, że to właśnie na podstawie opinii osób znaczących w przestrzeni szkolnej (nauczycieli, wychowawców, pedagogów) uczeń kształtuje przekonanie o własnych umiejętnościach i adekwatnie do nich przejawia zachowania pełne zaangażowania w proces uczenia się i działania na rzecz klasy, szkoły lub obronne, zmierzające do ominięcia formalnych reguł i procedur.

Bezbłędne podejście

Jak zauważa A. Gurycka, nauczyciel: „na skutek swych właściwości osobowościowych, doświadczeń wychowawczych i rozumienia swej roli ma jakąś wizję wychowania (…), przejawia własną preferencję celów wychowawczych, ma tendencję do spostrzegania roli wychowanka i swojej własnej w określony sposób”3. Tak więc wychowawca, który stoi przed klasą, nie zawsze ma świadomość, że on sam może być częścią pojawiających się problemów, które nie tylko związane są z zachowaniem wychowanków, ale także z samą postawą wychowawcy wobec błędów cudzych i własnych. Problem z przyznaniem s...